Fotoğraf ve Videolarınızı Nasıl Lisanslar ve Satarsınız? Başınıza Neler Gelebilir?

Uzun süredir stok (stock) fotoğrafçılığı ile ilgileniyorum, önceden hobi olan bu iş artık hayatımın vazgeçilmezi. Durum böyle olunca, fotoğraf ve videoların lisansı, telifi ve satışları konusunda hatrı sayılır bir tecrübe kazandım.

Bu yazıda, stok görsellerin yanı sıra, stok sınıfına girmeyen hatta viral olan veya olabilecek görsellerin satış ve lisanslama konusuna da değinmeye çalışacağım.

Nelerden bahsedeceğim:

1. Fotoğraf ve videoların global ajanslar aracılığıyla ile lisanslanması ve satışa sunulması.
2. İzinsiz çekilen bir veya birden fazla kişinin yer aldığı fotoğraf veya videonun satışa sunulması ve hukuki tarafı.
3. Cep telefonu ile çekilen fotoğraf ve videoların stok siteleri dışında telifi, lisansı ve satışı.

1. Fotoğraf ve Videoların Global Ajanslar ile Lisanslanması ve Satışa Sunulması

Lisanslama ve telif konusunda hukuken çok farklı çözümler var fakat ben, satış ve lisansı bir arada nasıl pratik olarak çözersiniz bundan bahsedeceğim. 

Lisanslamak istediğiniz fotoğraf ve videolarınız bir stok fotoğraf sınıfına giriyorsa Shutterstock, Adobe Stock, Gettyimages, Pond5 gibi stok görsel satışı yapan stok ajanslarında hesap açarak hem satışa sunabilir hem de lisanslayabilirsiniz. Olası bir telif ihlalinde lisansör olarak satışa sunduğunuz stok ajansını gösterebilirsiniz. 

Eğer stok değil de daha sanatsal fotoğraflar çekiyorsanız. Saatchi, Artsper, Artfinder ve FineArt America gibi sitelerde şansınızı deneyebilirsiniz. 

Yaşanan Sorunlar ve Çözümleri

Örnek: Lisans Sınırlarını İhlal Eden Kullanım

Birisi sizin görselinizi stok ajanslarından aldı diyelim ve aldığı lisans aslında online ortamda kullanmak için ama müşteri bunu açık hava veya TV reklamlarında kullandı diyelim. Malum lisansların da çeşitleri var ve buna göre para ödüyor müşteriler. Böyle bir durumu gördüğünüzde (Türkiye’de çok yaşanıyor.) Bu durumu görselin satıldığı stok ajansına bildirebilirsiniz. Eğer birden fazla ajansta satıyorsanız benim gibi ve hangi satışın kötüye kullanıldığını bilmiyorsanız hiç beklemeden ihtar çekebilirsiniz. Türkiye kanunları da telif konusunda çok sıkıdır ve af yoktur. Cezasıyla birlikte öderler, ödüyorlar ve çoğu iş mahkemeye gitmeden çözülüyor, o derece çekiniyorlar.

2. İzinsiz Çektiğiniz Bir veya Birden Fazla Kişinin Fotoğrafını veya Videosunu Nasıl Satabilirsiniz? 

Sosyal medyada arada sattığım fotoğraflarla ilgili bilgileri paylaşırım. Galiba ilk defa konusu insan olan spontane bir fotoğraf paylaşınca sıkça soruldu “Bunu nasıl sattınız? İzin aldınız mı? İzin yoksa nasıl satılabiliyor?”

Dışarıda, özellikle sokakta çektiğiniz bir fotoğraf ve videoda fazlaca insan olması normal. İnsan veya sanat eseri içeren görsellerin ticari amaçla (commerical) kullanılabilmesi için fotoğraftaki her kişiden yazılı, imzalı model sözleşmesi almanız ve bunu stok ajansına yüklemeniz gerekiyor fakat yukarıdaki fotoğrafta bunu yapmadım. Peki nasıl satıyor? Devam edelim…

Bir modelle anlaşıp sözleşme imzalayıp, kurgu çekmiyorsanız sokakta tanımadığınız birine sözleşme imzalatacak haliniz yok. Yukarıdaki keşiş örneğinin yanında aşağıda yine en çok satan fotoğraflarımdan olan Khao San Road fotoğrafındaki yüzlerce kişiden sözleşme almak olasılık dahilinde bile değil. Hatta aşağıdaki örnekte marka ve mekan isimleri göründüğü için kimse olmasa bile bu sefer marka ve mekanlardan yazılı izin almam gerekiyor. Kabus gibi, neyseki bir çıkar yol var.

Peki bu durumda nasıl oluyorda ben bunu satabiliyorum? Ne hakla?

Böyle fotoğrafları ticari (commerical) değil, editöryal (editorial) lisansla satışa sunabilirsiniz. Hukuken, kamuya açık ortak alanlarda özel hayat geçerli sayılmadığından, çekilen fotoğraflar fotoğrafçıya aittir fakat fotoğrafa konu olan kişilerin izinleri olmadan ticari bir yüz olamazlar.

İşte editöryal (editorial) lisans burada devreye giriyor. Siz bu tip fotoğrafları editöryal lisansla yüklediğinizde, bu fotoğrafı satın alan kişiler haber, belgesel, marka içeriği olmayan yazılar, vloglar ve kamu spotlarında kullanılabiliyor fakat ticari bir iş için asla kullanamıyorlar. Kısaca dışarıda rahatça insanları çekip, bunları da editöryal lisansla gayet satışa sunabilirsiniz.

Peki fotoğraftaki birisi kendini TV’de veya haberde görüp şikayetçi olursa?

Eğer sözleşme yaptığınız bir modelse ve daha sonra sorun çıkarmak isterse kazanma ihtimali yok çünkü ajansa yüklenen sözleşmede modelin ıslak imzası ve vesikalık fotoğrafı yanı sıra diğer kimlik bilgileri de gerekiyor. Model bunu vermeden sizin bilmeniz imkansız. Stok ajanslarında da birçok kural sivil havacılıktaki gibi acılarla yazılmıştır. Bu nedenle ne fotoğrafçıya, ne modele, ne müşteriye açık kurnazlık kapısı yoktur.

Editöryal bir fotoğrafta kendini gören kişi şikayetçi olursa?

Burada editöryal lisansla satışa sunduğunuz için sorumluluk öncelikle kullanan kişi veya kurumda. Eğer ticari amaçlarla kullanmamışlarsa, editöryal lisans ihlal edilmemişse ortada bir suç olmaz fakat editöryal lisans sınırları ihlal edilmiş, ticari amaçlarla kullanılmışsa bu durumda yine sizlik bir sorun yok bu tamamen görseli alan ve lisansı ihlal eden kişiyi bağlar. Ajanslarda son kullanıcı ve satış sözleşmelerinde bu duruma atıfta bulunulur. İçiniz rahat olabilir. Editöryal fotoğrafı yüzünden başı derde giren bir fotoğrafçı görmedim ama lisansı ihlal ettiği için fahiş tazminatlar ödeyen markalar gördüm.

Daha detaylı bilgi edinmek, fotoğraf satışından para kazanma konusunda 15 saati bulan ve sıfırdan ileri seviyeye tüm detaylarıyla ele aldığımız stok fotoğrafçılığı eğitimimize buraya tıklayarak göz atabilirsiniz.

ÖNEMLİ: Tüm lisanslarda dikkat edilmesi gereken şey, modelin veya birden fazla insanın yer aldığı editöryal fotoğrafların, fotoğraftaki şahısların kişilik haklarını ihlal etmemesi, kişiyi utandıracak (müstehcen sitelerde) ve yüz kızartıcı olarak görülen çalışmalar için (uyuşturucu ile mücadele, sigara paketi üstündeki fotoğraflar gibi) bir yüz olmaması gerekiyor. Bu ayrı bir lisansla düzenleniyor. Zaten bu durumda da yine fotoğrafçı açısından bir bağlayıcılık pek yok çünkü ajansların hemen hepsinde bu maddeler müşterilere kullanıcı sözleşmesinde yer alıyor ve olası bir ihlalde yine fotoğrafçı değil kullanan kişi sorumludur.

Fotoğraf ve video lisansları, bunları nasıl lisanslarsınız, nasıl satarsınız, ne kadar kazanırsınız ve çok daha fazlasını hazırladığım 15 saatlik eğitimde bulabilirsiniz. Eğitime katılmak ve detayları öğrenmek için buraya tıklayabilirsiniz. 

Teşekkürler.